Bilgisayar teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte makine ve imalat sektörü de ardı ardında yeniliklerle tanıştı. Bugün konvansiyonel tezgâhların yerini artık bilgisayar destekli CNC tezgâhlarının aldığını söylemek mümkündür. Bugün imalat ve makine sektörünün sıklıkla kullandığı makinalardan biri olan freze tezgâhları ve frezeleme yöntemleri hakkında bilgiler vereceğiz. Detaylara geçmeden önce frezeleme nedir kısaca değinelim. Malzemelerin birden fazla eksende farklı açılarda kesme ve delme işlemine dayanan bir nevi talaş kaldırma yöntemine frezeleme adı verilir. Freze tezgâhları, döner kesiciler kullanarak iş parçasından malzeme çıkarmak için kullanılır. Bu makineler malzemeleri delebilir, kesebilir ya da şekil verebilir. Malzemenin parçalara ayrılmasına frezeleme adı verilir. Freze tezgâhları birçok sektörde yaygın olarak kullanılır. Frezeleme işlemi, takım çerçevesinde dişli yardımıyla gerçekleşir. Frezeleme kesme hareketi takımının kendi etrafında dönmesi sonucunda gerçekleşen bir işlemdir. Parçanın kendi etrafında dönmesinin yanı sıra yine parçanın ilerleme hareketi yapması ile de gerçekleşir. Üzerinde birçok kesici ağız yer alan çakı ile doğrusal ilerleme hareketi yaparak iş parçalarından talaş kaldırma işlemini yapan makinelere ise freze tezgâhı adı verilir. Frezenin tarihçesi oldukça eskiye dayanır. 19.yüzyılın sonlarında icat edildiği bilinir. Endüstriyel talaşlı imalatta kullanılan bir çeşit takım tezgâhıdır. Özellikle metal ya da metal alaşımlarından parça üreten işletmelerde freze tezgâhı destek sağlanır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte yukarıda kısaca sözünü ettiğimiz CNC kontrollü sistemler gündeme gelmiştir. Artık manuel işlemlerden çok CNC yani bilgisayar destekli üretimler söz konusudur. Kullanılan özel programlar ve kodlamalar sayesinde üretim daha seri ve güvenli bir hale gelmiştir. Bilgisayar kontrollü olarak yapılan bu çalışmalar aynı zamanda personelden kaynaklanabilecek hataların da minimuma inmesine yol açmıştır. Manuel değil makine kontrolünde yapılan üretim daha az sarfiyatı sağlamış ve hata oluşumunu en aza indirgemiştir.
Frezeleme çeşitleri nelerdir?
Frezeleme işleminde kesici takım aktif hale gelir ve kendi ekseninde dairesel hareketler yapar. Takım etrafında bulunan dişler, bu hareketin yapılmasını destekler. Böylece talaş kaldırma işlemi gerçekleşmiş olur. Frezeleme işlemleri, hareket biçimine bağlı olarak çeşitlenir. Çevresel ve alın yöntemleri olarak iki farklı grupta incelemek mümkündür. Alın frezeleme yöntemi ile talaş kaldırma silindirik freze çakısıyla ya da takma uçlu freze çakısıyla iş parçası üzerinden talaş kaldırma yöntemidir. Alın frezeleme yönteminde kesici takımın dönme ekseniyle iş parçasının talak kaldırma yüzeyleri birbirine dik bir açıdadır. Silindik freze çakısıyla talaş kaldırma işlemini, kesici takımın alın kısmındaki kesici ağızlar yapar. Alın frezeleme yönteminde talaş, takımın alın kısmındaki dişlerin desteği ile kaldırılır ancak çevresel frezeleme yönteminde istenilen işlem doğrudan takımın çevresinde bulunan dişler aracılığı ile yapılır.
Frezeleme yöntemleri nelerdir?
Yukarıda kısaca değindiğimiz alın frezeleme yöntemi ve çevresel frezeleme yöntemine dair detaylara geçelim. Birçok bakımdan torna tezgâhlarına benzer sonuçlar elde etmek için frezeleme tezgâhlarından destek alınır. İş parçasını döndüren torna tezgâhlarının aksine, freze makinaları iş parçasını bir mengene yardımıyla tutar. Freze makineleri matkap gibi silindirik aletler kullanarak malzemeyi çıkardır. Özellikle düz yüzeylerde kullanımı yaygın olmakla birlikte bazı dağınık yüzeylerde de çalışabilir. Alın frezeleme nedir sorusunun yanıtı ile devam edelim. Alın frezeleme, yüzey frezeleme olarak da bilinen bir yöntemdir. Pürüzsüz bir yüzey sağlamak için iş parçasının düz yüzeyini kusursuz hale getirir. Alın frezeleme aynı zamanda dikey frezeleme yöntemlerinden biri olarak bilinir. Silindirik bir freze çakısı ile kesme işlemini yapar. Yanı sıra farklı uçlar kullanarak farklı iş parçalarının üretimini sağlamaya da destek olur. Çevresel frezeleme yönteminde ise işlemler doğrudan takımın çevresinde bulunan dişler aracılığı ile gerçekleştirilir.
Aynı ve zıt yönlü frezeleme avantajları nelerdir?
Frezeleme işlemlerinde, iki farklı metotlar talaş kaldırmak mümkündür. Frezeleme metotlarından aynı yönlü frezeleme ve zıt yönlü frezeleme hakkında bilgiler vereceğiz. Aynı yönlü frezeleme yönteminde iş parçasının ilerlemesi, freze çakısının dönüş yönü doğrultusunda gerçekleşir. Aynı yönlü frezeleme yönteminde çıkan talaş kırıntı şeklinde olur. İşlenen yüzey temizdir bir yapıdadır. Yüzeyi sert olan malzemelerde kesici takım çabuk körelir bu nedenle takım ömrü de azalmış olur. İş parçası, tablaya bastırılarak kesim yapar bu sayede yüzey kalitesi de daha iyi olur. Zıt yönlü frezeleme yöntemine kıyasla, talaş derinliğini arttırmak mümkündür ki bu da imalatı hızlandırır ve seri hale getirir. Fazla talaş derinliği verilmesi aynı zamanda daha ekonomik sonuçlar doğurabilir. Zıt yönlü frezeleme yönteminde ise çakının dönme yönüne karşı frezeleme işlemi yapılır. Talaş biçimi kırıntıdan ziyade virgül biçiminde olur. Yüzeylerde dalgalanma söz konusu olabilir. Zıt yönlü frezeleme yönteminde kesme kuvveti ilk etapta düşük olur ancak sonra büyür. Aynı yönlü frezeleme yönteminde ise kesme kuvveti başlangıçta büyüktür. Yüzey pürüzsüzlüğü bakımından zıt yönlü frezeleme yöntemine göre daha iyi olduğu söylenebilir. Döküm malzemelerde aynı yönlü frezeleme yöntemi tercih edilmez zira döküm malzemelerin dış yüzeyleri serttir. Kesici takımlar bu sert yüzeye temas ettiğinde çabuk aşınacak, körelecek ve dolayısı ile makinenin kullanım ömrünü kısaltacaktır.